Het eerste weekend van februari heb ik in Amsterdam de cursus 1000 in 1 foto gevolgd tijdens de MK24 winterweek. Risoprint? Ik wist ook niet precies waar ik aan begon, maar de beschrijving sprak me aan: werken met kleurfilters, laag over laag of gewoon als monoprint. Maar wat behelst deze techniek?
Keuzes te over
Risoprint is een uit Japan afkomstige techniek, verwant aan zeefdrukken, en stencilen, maar toch weer anders. Risoprint is een digitale techniek en begint met de keuze van een digitale afbeelding (foto, collage, grafiek, etc.) als basis.
Belangrijk is dat je een afbeelding kiest zonder grote, heel donkere of heel lichte vlakken, en met een mooie balans tussen schaduw en licht. Grote zwarte vlakken kunnen problemen veroorzaken tijdens het printproces.
De gekozen kleurenafbeelding (in JPG formaat) scheidt je in Photoshop naar de primaire kleuren waaruit deze is opgebouwd: CMYK ofwel cyaan, magenta, yellow en key (zwart). Van ieder van deze filterkleuren maak je vervolgens een digitale PDF print. Van elke PDF maak je met de Risograph-printer een zgn. master sjabloon, een film die om de inktdrum wordt gespannen.
Dan kies je de kleur van de inkt, de master laat alleen inkt door op de plekken waar de filterkleur zit, en druk op de knop voor een afdruk op wit, zwart of gekleurd papier. Samen levert dit 1000 in 1 mogelijkheden op.
Tijdens de cursus konden we kiezen uit 6 verschillende soorten inkt (cyaan, zwart, magenta, geel, huntergreen en fluoriscerend oranje), en 15 verschillende soorten papier.. Heel veel (4x6x15 = 360) mogelijkheden dus…
Aan de slag
Ik koos een foto van een slapende Sil, onze zwart-witte Duitse Staande Korthaar, als startpunt. Elke dagdeel werd één van de CMYK’s als basis voor de master genomen, tussendoor switchen is lastig. Deze combineer je met één van de 6 inktkleuren, en maakt afdrukken op verschillende kleuren papier: met monoprints als eerste resultaat.
Sommige prints waren al bijzonder op zich, andere gebruikten we later als basis voor nieuwe gelaagde prints, met een tweede masterfilter en/of inkt als uitgangspunt. Ook kun je collages of eigen grafisch werk of teksten gebruiken: ook deze kun je als startpunt gebruiken, scheiden in CMYK kleuren en/of combineren met eerdere (foto)prints.
Volgen jullie het nog?
Ik had in het begin ook moeite om een beeld te krijgen van de mogelijkheden, en te bedenken wat de verschillende master-inkt combinaties op verschillend gekleurd papier zouden kunnen opleveren. Soms lukte het om dat te beredeneren, meestal was het een sprong in het diepe, soms met heel verrassend resultaat. Onze zwart-witte DSK veranderde zo in een bruin-wit exemplaar, of één met fluorescerende ogen, of – afhankelijk van de papierkleur – in een kleurrijk ‘negatief’.
Wat maakt Risoprint bijzonder?
Een Risograph-printer is zeker geen kopieermachine: in de kopieermachine wordt het origineel elke keer weer belicht, gefotografeerd en geprint, en krijg je letterlijk een kopie. In de Risograph-printer daarentegen wordt geprint vanuit een master, gecombineerd met een kleur van de inkt, en van het papier. Ook wijkt iedere print in de loop van het proces net iets af van die waarmee je begon, het resultaat is niet helemaal perfect, maar dat geeft ook iets extra’s!
De master film is niet eindeloos te gebruiken, deze is na 100-200 printsessies ‘op’. Ook bij zeefdrukken en stencilen is iedere print analoog en grafisch, variabel en origineel van karakter, daar waar risoprint digitaal en foto-grafisch is.
Ondanks de hoeveelheid prints, is risoprint duurzamer dan de alternatieven, in kosten van energie en materialen: de master wordt gemaakt van was gecoat papier van rijst of sojaschroot, de inkten hebben sojaolie als basis, én het is een koud printproces..
Voor en nadelen Risoprint
Ik vond het zeer verhelderend om te zien hoe het scheiden van een afbeelding in 4 primaire kleuren en vervolgens weer combineren in inkt en papier heel verrassende effecten oplevert. Soms werkte combinaties ook helemaal niet – bijvoorbeeld oppervlakken in één kleur die egaal en mat werden (zie foto), al zag ik dat pas als het resultaat uit de printer rolde.
Prints met magenta master, fluorescerend oranje of geel op zwart mat papier vond ik heel bijzonder. Het is wel raadzaam om de verschillende keuzes (master, inkt, papier) voor iedere print vast te leggen, zodat je achteraf weet hoe deze tot stand is gekomen en eventueel min of meer herhaalbaar is. Je kunt natuurlijk ook je gevoel laten spreken, of het resultaat je aanspreekt of niet.
Aan het gebruik en integreren van collages en teksten, lijnen etc. heb ik even geproefd, maar 4 dagdelen waren nog te kort om het in de vingers te krijgen. Dat we met 5 cursisten waren, was fijn: daardoor had je de tijd om tussen de tijdrovende print sessies door, de resultaten te beoordelen en deze met andere technieken, zoals collages, te combineren.
Een Risograph-printer is niet goedkoop, maar je kunt op diverse plekken een printer huren (per uur, met een prijs per master). Zorg dat je goed voorbereid bent, weet wat je wilt en wilt doen (en de Risograph-printer zelf kunt bedienen).
Verder?
De cursus heeft me meer inzicht gegeven in het gebruik en combineren van kleuren. Ik hoop dit om te kunnen zetten in enerzijds het maken van nieuw schilderwerk in meer primaire kleuren, en het resultaat van sommig werk weer om te zetten in series van unieke risoprints. Met dank aan mijn medecursisten en vooral Eden Berger die ons onvermoeibaar ter zijde stond!
Nalezen
Boek – No Magic In Riso – a bilangual risograph tool book
Websites
Workshop MK24 : Er zijn nog RisoPrint cursussen in februari, mei en juni 2025
Wat is risoprint?
Waar risoprinten?
Voorbeelden
PS van Kunst op de Klapstoel:
kijk op de website van Antoon Loomans om de invloed van Risoprinten op zijn werk te zien. Of volg hem op Instagram.
Interessant. Je experimenten met collages tekst en lijnen deden me ook weer een beetje denken aan het schuiven en vormen van hoofden met gescheurde tijdschriften?
Ha, daar had ik zelf nog niet aan gedacht. Maar, inderdaad, het spelen met tekst en lijnen als collage geeft door de gelaagdheid veel mogelijkheden en vooral veel lol.