Ei-tempera

Ouderwets spul?

Ik deed een Ei-tempera workshop. Waarom? Lijkt heel ouderwets spul: gemalen mineralen en dan mengen en roeren met een eidooier. Ik dacht: dat deden ze toch alleen vóórdat ze olieverf ontdekten? Waarna ook nogeens het handige, sneldrogende acrylverf ontstond.
Maar ik zag: wat zijn de kleuren mooi en wat is dat roeren prettig om te doen i.p.v. dat je de verf direct uit een tube knijpt.

Revival

Ik zag er iemand mee schilderen: Berend Boorsma en vond de kleuren prachtig. Even later in Stockholm viel ik plots voor een schilderij van Pauline Fransson en dat bleek ook met ei-tempera gemaakt. Hoewel, beide gebruiken het in combinatie met olieverf.

De Villande van Pauline Fransson. Ei-tempera en olieverf.

Schilderij met ei-tempera in wording. Berend Boorsma.

En toen kwam ik een ei-tempera cursusdag tegen. Is er een revival bezig van dit materiaal of valt mijn oog er nu gewoon op?

Cursus

Met veel plezier deed ik een eerste stap met dit matte, sneldrogende materiaal tijdens een cursus van de Vrije Academie onder leiding van Karin Braamhorst. Ik nam Antoon mee, die toch zelf al lustig mengt en roert met aarde, as en Zweedse modderverf.

Antoon roert een beetje gedemineraliseerd water door het pigment, zodat het een zacht papje wordt.

Deelnemers cursus ei-tempera o.l.v. Karin Braamhorst (Vrije Academie)

Wat heb je nodig om zo te verven? Pigment. Een mineraal product: gemalen gesteente of nu ook synthetisch. Er stonden potten vol prachtige kleuren. Niet het kostbare Lapis Lazuli, wel ‘pannenrood’ van oude dakpannen. En gele oker, rode oker, zeegroen, etc.

Je neemt een schepje poeder en doet daar wat gedemineraliseerd water bij zodat ‘t niet meer stuift. De eidooier scheid je van het eiwit en bij de dooier voeg je iets water en drupje lijnolie voor elasticiteit. Dan beetje dooier bij het pigmentpapje voegen en mengen en roeren en kwasten (eigeel werkt als emulgator en bindmiddel, maar je zou ook bloed of spuug kunnen gebruiken).

De eierdooier bindt het pigment.

Bij mijn ‘workshop-buurvrouw’ zag ik hoe lekker je de kleuren kunt mengen.

Ik nam het schilderij van Pauline Fransson als voorbeeld en ontdekte tijdens het werken (met ei-tempera) heel gedetailleerd hoe zij dit sfeerbeeld maakte.

Ik nam het schilderij van Pauline Fransson als voorbeeld en ontdekte tijdens het werken heel gedetailleerd hoe zij dit sfeerbeeld maakte.

Aan het eind van de cursusdag kon je zien aan de schilderijtjes van de deelnemers hoe divers je kunt werken met ei-tempera. Precies en dun of laag over laag, van alles is mogelijk. Zelf houd ik nogal van druipen en smeren en dan weer afkrabben. Ik heb me nogal ingehouden. Maar er is vast alles mogelijk.

De geboorte van Venus van Sandro Botticelli (ca. 1483). Geheel met ei-tempera.

Los geschilderd werk van mede-workshopster.

Mooi precies werk van mijn ‘overbuurman’ bij de workshop ei-tempera.

Divers werk gemaakt tijdens de workshop ei-tempera van de Vrije Academie

De kleine potjes met pigmentpapjes die over waren, namen we mee. Dus nu in Zweden ben ik verder aan het experimenteren.

Het gebruik van ei-tempera is nooit weggeweest

In West-Europa is het ei-tempera recept voor het eerst opgeschreven door Cennino Cennini (1360-1427). Hij schreef het invloedrijke schildershandboek ‘Il Libro dell’arte’ en vermeldde dat elke keer dat je het recept volgt er iets anders uitkomt… De ene keer is het diepgroen, de andere keer een modderkleur. Terwijl je denkt precies hetzelfde te doen.

De Schreeuw in ei-tempera van Edvard Munch.

Portret in ei-tempera van John Milton, door Lucien Freud.

De blijde boodschap (tempera op panel) van Fra D’Angelico (c.1387-1455).

Lang maakten vele kunstenaars prachtig werk met dit materiaal. Zoals de Italiaanse meesters Fra D’Angelico, Michelangelo Buonarrotti en Leonardo da Vinci. Sandro Botticelli werkte er nog geheel mee zoals in de bekende De geboorte van Venus (uit ca. 1483). Maar ook moderne kunstenaars zoals Edvard Munch maakte werk in ei-tempera (een versie van de Schreeuw o.a.) en Lucian Freud, en nog vele anderen.  Het gebruik van ei-tempera is kennelijk nooit weggeweest.

Ook proberen?

Aanrader: ei-tempera workshop bij Vrije Academie
21 december 2023.

Tip om je vingers bij af te likken zo mooi al die pigmenten daar (niet doen want soms giftig):
Verfmolen de Kat in Zaandam
Filmpje hoe bijvoorbeeld ei-tempera te maken