Vanaf het begin van de Klapstoel heb ik het over Spelen met Kunst. Wat bedoel je daarmee, wordt mij weleens gevraagd.
Nou, ik denk dan aan het benaderen van een kunstwerk met lichtheid, onderzoekend, ontspannen in open verwondering. In eerste instantie een kunstwerk bezien vanuit jezelf, maar ook samen kan fijn zijn, waarbij bepaalde kijk-technieken je kunnen ondersteunen. Laat iemand (een kind) je naar een kunstwerk leiden en het dan heel precies beschrijven terwijl jij je ogen dicht hebt. Als je die dan weer opendoet… daar wordt je vrolijk van.
Soms had ik het idee dat het woord ‘spelen’ niet goed overkwam. En gebruikte ik eerder woorden als: onderzoeken, ontdekken. Maar toch blijft de vrolijkheid en de creativiteit van het woord ‘spelen’ mij nog steeds bekoren.
Open Derde Ruimte
En toen las ik in het kader van Art Based Learning over de theorie van Donald Winnicott. Spel is cruciaal voor de stappen in Art Based Learning. En dat bevestigt mij in het idee dat de Klapstoel en ABL goed bij elkaar passen.
Winnicott benadrukt het belang van de open derde ruimte. De ruimte tussen het subject (jij dus) en het object van onderzoek (het kunstwerk). Dáár kan het spel plaatsvinden. Nu heb ik dus ook een wetenschapper aan mijn zijde die het belang van spelen voor jong en oud betoogt.
De Real Self
Het wordt nog mooier als je bedenkt dat Winnicott spelen met het ‘real self’ verbindt. “Voor elke leeftijd ziet hij spelen als iets cruciaals voor de ontwikkeling van het authentieke echte zelf. Want, beargumenteert hij, wanneer mensen spelen dan voelen ze zich echt, spontaan, levend, en aandachtig geïnteresseerd in wat ze aan het doen zijn.”
Ach ja, ik denk eigenlijk ook dat spelen met kunst je dichterbij jezelf brengt. Mij kan het dat in ieder geval geven. Werkt beter dan stil in mezelf zitten mediteren.
Neem de tijd
Wat wel zo is: neem de tijd. Laat het object lang aan het woord. Een proces van toelaten, registreren, transformeren. Het zogenaamde ‘close reading’. Speel met het object en laat je bespelen. Als je veel durft, krijg je rijke ervaringen is het idee (zegt Christofer Bollas; ook een psycholoog).
Ja, ook dat is heel erg “Kunst op de Klapstoel”: neem de tijd. Doe dat vooral rustig op je eigen manier. Maar ik zal het niet laten om diverse manieren te opperen waarop je met een kunstwerk kunst spelen.
Alys in het Eye
En wat de bijgaande foto’s betreft: ik zag de tentoonstelling Children’s Games met films van Francis Alys in het Eye in Amsterdam. Spelen als kunst zeg ik dan maar. Heel mooi opgenomen. De details, de mimiek op gezichten. Zeker aanrader om te gaan bekijken. En blijf spelen zou ik zeggen. Gewoon omdat het leuk is.
Te zien t/m 8 maart 2020
www.eyefilm.nl/tentoonstelling/francis-alÿs
Klik op de afbeelding voor vergroting en informatie