Rechtbanktekeningen

De kunstenaar als verbinder en katalysator

Kunstenaar Machteld Aardse, je weet wel die energieke met die langlopende projecten. Ik schreef over haar: Machteld Aardse

Contact, gesprek, inzicht

Ik mocht met een groepje samen de tussenstap-tentoonstelling van haar rechtbank tekeningen bekijken. En wel ín de vol-marmeren imposante nieuwe rechtbank Amsterdam. Weer zo’n bijzonder onderzoek van Machteld, ditmaal in samenwerking met criminologe Tasniem Anwar, waarbij ook zo heel duidelijk wordt wat haar tekenen op locatie veroorzaakt: contact, gesprek, inzicht.

Onderweg in de Rechtbank Amsterdam naar de tweede verdieping om de tekeningen van Machteld Aardse te zien en er over van gedachten te wisselen.

In gesprek met Tasniem Anwar over haar promotieonderzoek en de rechtbanktekeningen van Machteld Aardse.

(Klik op afbeelding voor vergroting en informatie)

Rechtbank als Landschap

Afgelopen vrijdag betraden we na de scanner en persoonscontrole het Rechtbank universum. Hier voel je je klein, maar ook serieus genomen. Het was druk. Ik zag mensen gekleed in toga en daarmee veranderd in hun functie als rechter, advocaat. Ook politie en bodes kun je herkennen. Verder liepen er mensen rond die daar waren als journalist, toeschouwer, horecamedewerker en wat al niet meer. Verdachten worden direct door de bode vanuit de cellen onder het gebouw naar de rechtszaal geleid, begreep ik later.

We werden aan de hand genomen door een rechter, in haar eigen kleding, die ook in de cultuurcommissie zit en later sloten nog een rechter en een advocate zonder toga aan. Allemaal mensen waar Machteld de afgelopen twee jaar mee in aanraking kwam tijdens de (negen) rechtszaken waar ze tekende. Ze verbeeldde daar (in pastel) niet slechts de verdachten, maar juist het geheel. Al die mensen waarvan ze voelde hoe verantwoordelijk en serieus ze hun rol vervullen.

Blik in de grote rechtszaal in de rechtbank Amsterdam. Rechter/ lid kunstcommissie vertelt over het kunstwerk van Femmy Otten.

Tekeningen (pastel) van Machteld Aardse tijdens zittingen in de rechtbank. Linksonder tekent ze zichzelf. Wat laat zien hoe dicht ze bij Samir A. zit.

Promotieonderzoek

Het begon ermee dat Machteld tekeningen zou maken voor het proefschrift van criminologe Tasniem Anwar over de vervolging van terrorisme-financiering. Daarvoor wilde ze dan wel het onderzoeksveld in. Ze volgden vele zaken (zoals die van Samir A., icoon van terrorisme-financieringszaken) waarbij Machteld niet alleen de verdachte tekende maar het hele landschap van mensen in de zaal.

Menselijke kant rond terrorismezaken

Machteld zat vlakbij de verdachte achter een tafeltje te tekenen, en was daardoor letterlijk zelf onderdeel van dit rechtbank landschap. Na afloop van de zitting kwamen rechters voorzichtig kijken wat ze tekende. Ze herkenden zichzelf, maar ook het perspectief van de rest van de aanwezigen. Ook die werden gezíen en erbij gehaald om te kijken. Dan blijkt dat contact zo makkelijker tot stand komt dan als je formeel een gesprek aanvraagt. Gesprekken kwamen op gang over de menselijke kant rond terrorisme-zaken. En het gaf onderzoekster Tasniem de mogelijkheid vanaf haar plekje ver weg op de publieke tribune af te dalen en deel te nemen aan deze gesprekken. Waardevolle aanvullende onderzoeksmethode zou ik zeggen!

Rechters herkennen zichzelf op de tekeningen van Machteld Aardse. En zien ook het perspectief van de rest van de aanwezigen in het rechtbank-landschap.

Politie (arrestantenzaken) bekijken zichzelf op de tekeningen die Machteld Aardse maakte tijdens de zitting. Ook zij zijn gezien in het rechtbank landschap.

Vervolg

Het proefschrift is afgerond, maar de eindeloze gesprekken tussen Tasmien en Machteld niet. Via de terrorismefinancieringszaak van Samir A., kregen ze ook toegang tot de verhalen die ze in de rechtbank hoorden van de vrouwen aan wie geld was gestuurd en waarvan een deel terug kwam uit Syrië. Er zitten zoveel kanten aan dit onderwerp. Terrorisme zaken zijn in Nederland relatief nieuw. Was het terrorismefinanciering, was het humanitaire hulp? Een grijs gebied.

‘Beyond the shadow of a doubt: The prosecution of terrorism financing in European courts’.: Proefschrift van Tasniem Anwar waar Machteld Aardse illustraties voor maakte. In de vitrine van de tentoonstelling ‘The courtroom as a Landscape’ in de Rechtbank Amsterdam.

Tekeningen van Machteld Aardse van de rechtbank als landschap

Aan de buitenkant kun je de daden van iemand niet afzien, besefte Machteld al lang geleden (zie in vorige blog Machteld Aardse). Een beeld is niet genoeg, daarom neemt ze flarden van tekst op in de tekeningen. En zo wordt ze er steeds dieper ingetrokken. Tijdens ons bezoek aan de rechtbank hadden we er nog lang over verder kunnen praten. Door deze dialoog over de menselijke kant van het recht en de terrorisme zaken,
ging het onderwerp echt een stuk verder open voor mij.

The Courtroom as Landscape. Begeleidende tekst bij de tentoonstelling van rechtbanktekeingen in Rechtbank Amsterdam.

Tekeningen (pastel) van Machteld Aardse tijdens zittingen in de rechtbank.

Nu is een selectie van deze tekeningen te zien in de Rechtbank Amsterdam, waardoor mensen uit het rechtbankuniversum ernaar kunnen kijken en wellicht onderling gedachten erover uitwisselen. Maar ook een breder publiek heeft toegang: iedereen kan de rechtbank binnenlopen.

Fundamenteel onderdeel van de samenleving

Rechtspraak is in principe openbaar. Het is een fundamenteel onderdeel van de samenleving. Daarom willen Machteld en Tasniem deze tekeningen en al hun inzichten delen. Het echt meer toegankelijk maken. Met de tekeningen zou je (als een filmstrip) hele wanden kunnen vullen. Bij de hoge raad, in de bibliotheek, een galerie, en er is ook een boek in wording.

Aarzel niet contact met Machteld of Tasniem (t.anwar2@vu.nl of machteldaardse@gmail.com) op te nemen als je ideeën hebt om met dit materiaal de toegankelijkheid en het gesprek voort te zetten.

Info en route The Courtroom as a Landscape
De Rechtbank Amsterdam ligt aan de Zuidas in Amsterdam: Parnassusweg 280.